LASY JANOWSKIE

LEŚNY KOMPLEKS PROMOCYJNY „Lasy Janowskie”
Nadleśnictwo Janów Lubelski

To jeden z pierwszych leśnych kompleksów, powołanych do życia w grudniu 1994 r. Powstał na obszarze jednego tylko, za to liczącego ponad 31,6 tys. ha, Nadleśnictwa Janów Lubelski (pod względem powierzchni zaliczanego do jednego największych w kraju), podlegającego organizacyjnie RDLP w Lublinie.
Lasy Janowskie stanowią zachodnią część dawnej Puszczy Solskiej, zwartego kompleksu leśnego, obejmującego łącznie aż 124 tys. ha i zaliczanego do najbardziej rozległych w Polsce. Ciągnie się on od brzegu Wisły w okolicach Borowa aż do granicy państwa w rejonie Hrebennego. Mierząc w linii prostej, to – bagatela – ponad 140 km. Jeśli dodać, że leżąca nieopodal, na zachód od Sanu, Puszcza Sandomierska stanowiła kiedyś z Puszczą Solską jedność i dopiero powodowany rozwojem osadnictwa intensywny wyrąb lasu doprowadził na przestrzeni wieków do ich rozdzielenia, to dopiero wtedy możemy mieć pojęcie, co właściwie oznaczało określenie „przepastne knieje”.
W janowskim LKP dominują siedliska borowe (84,5%). Pozostała część to siedliska lasowe ze znacznym udziałem lasów mieszanych wilgotnych.
Obszar leży w zlewni Wisły. Krajobraz borów, zdominowany przez sosnę z wyspowymi fragmentami jodły i lasów mieszanych, urozmaicają liczne stawy rybne, których jest tu prawdziwa mnogość – zajmują aż 2000 ha. W bilansie wodnym mają udział liczne rzeki: Bukowa, Branew, Biała, Dębowiec i Łukawica z dopływami. Rozbudowana jest też sieć rowów i kanałów. Region obfituje w rozległe torfowiska (łączna ich powierzchnia sięga 1800 ha), bagna, wyniesienia wydmowe, a także malownicze doliny rzeczne.
Tutejsza przyroda ożywiona i nieożywiona, z racji ponadprzeciętnych walorów, znajduje się w granicach utworzonego w 1984 r. Parku Krajobrazowego Lasy Janowskie (powierzchnia – 39,1 tys. ha, a więc park wykracza poza obszar nadleśnictwa) i w obszarze sieci Natura 2000, toteż podlega różnorodnym formom ochrony prawnej. Wielofunkcyjna gospodarka leśna, prowadzona na ekologicznych podstawach, uwzględnia owe ochronne aspekty i wymogi bioróżnorodności. Realizując podstawowy cel hodowlany, którym jest rozwój dominujących tu drzewostanów sosnowych, w LKP „Lasy Janowskie” preferuje się miejscową bazę nasienną i ekotyp tzw. sosny puszczańskiej, z maksymalnym jej wykorzystaniem do odnowień naturalnych. Dąży się też do wzrostu powierzchni występowania jodły, zdecydowanej renaturalizacji siedlisk leśnych, wilgotnych i nadwodnych zbiorowisk roślinnych oraz ogólnej poprawy stosunków wodnych w lasach. Rozbudowywane i modernizowane są obiekty małej retencji, z wykorzystaniem istniejących na tym terenie licznych zbiorników wodnych.

 

jastkowice jesienią_MIN 11.2009

Lasy ochronne zajmują 58% powierzchni LKP. Pod szczególną pieczą jest kilkadziesiąt drzew pomnikowych, głównie lipy i dęby. W wielu miejscach można spotkać rzadkie rośliny chronione, a fragmenty lasów o naturalnym charakterze stwarzają dogodne warunki życia dla wielu gatunków zwierząt.
Wizytówką lasów janowskich jest wspaniała flora. Występuje tu około ośmiuset gatunków roślin naczyniowych oraz liczne gatunki grzybów, mchów i porostów. Dobre warunki bytowania znajdują przedstawiciele gatunków rzadkich, w tym objętych ochroną, np. widłak spłaszczony, widłak wroniec, podkolan biały, kruszczyk szerokolistny. Bogactwu florystycznemu w niczym nie ustępuje świat zwierząt. Szczególnie upodobały sobie te tereny ptaki, których jest ponad 150 gatunków. Wiele z nich objęto szczególną ochroną – dość powiedzieć, że ok. 1700 ha zajmują strefy ochronne utworzone wokół miejsc bytowania rzadkich ptaków: bielika, bociana czarnego, orlika krzykliwego i głuszca. Szeroko rozumiana ochrona środowiska przyrodniczego i współgrająca z nią gospodarka leśna od dawna postawione są na wysokim poziomie.
Siódmą część powierzchni leśnego kompleksu promocyjnego, tj. 4,5 tys. ha lasów, objęto ochroną rezerwatową. W sumie jest sześć rezerwatów przyrody.
Rezerwat leśno-florystyczny „Jastkowice” utworzono w 1959 r. (pozostałe w latach 80. i 90. ubiegłego wieku). Jest najmniejszy pod względem powierzchni (45 ha), obejmuje las mieszany, niegdyś typowy dla Puszczy Solskiej. Wspaniały starodrzew tworzą tu dwustuletnie jodły, lipy i dęby. Pośród ponad dwustu gatunków roślin naczyniowych występuje tu m.in. podkolan zielony, lilia złotogłów, żywiec gruczołowaty cebulkowaty i groszek wschodniokarpacki.
Położony, podobnie jak „Jastkowice”, w zachodniej części LKP rezerwat leśno-florystyczny „Łęka” ochrania lasy o naturalnym charakterze, m.in. grądy i łęgi jesionowo-olszowe. Występują tu dorodne jesiony, odnawiające się w sposób naturalny, jest też wiele ciekawych roślin zielnych, jak kokorycz pusta, żywiec gruczołowaty, szczyr trwały i storczyk szerokolistny.
Rezerwat „Szklarnia”, leżący tuż pod bokiem miasta, obejmuje fragmenty borów jodłowych naturalnego pochodzenia – świadectwo dawnej Puszczy Solskiej – ale też charakterystyczne dla puszczańskiej przeszłości podmokłe lasy ze śródleśnymi łąkami i długie, wyniesione wały wydm, porośnięte borem sosnowym. Można tu podziwiać m.in. bagno śródleśne, stanowiska buka pospolitego, jodły pospolitej oraz siedlisko mrówki rudnicy. Rzadkie rośliny to: starzec Fuchsa, widłaki wroniec i jałowcowaty, lilia złotogłów, szczyr trwały, czosnek niedźwiedzi. Mieszkańcami rezerwatu są m.in.: bocian czarny, głuszec i jastrząb. Przebywają tu jelenie, natknąć się można na wilka.
Rezerwat leśno-torfowiskowy „Imielty Ług” tworzą dwa duże, zajmującego centralną jego część, stopniowo zarastające, bagniste akweny. Miejscami przechodzą w torfowisko wysokie, fragmentami porośnięte borem bagiennym. Otoczenie stanowią wyniesienia pokryte borami sosnowymi. „Imielty Ług” jest ostoją ptactwa wodnego. Spotyka się tu ok. 100 gatunków ptaków, w tym m.in. żurawia, bąka, błotniaka stawowego, mewę śmieszkę. Świat roślinny to aż 500 gatunków, z czego 27 podlega ochronie gatunkowej, np. widłaki, rosiczki, grążel żółty, grzybień biały, salwinia pływająca, wierzby borówkolistna i lapońska.
Rezerwat „Kacze Błota” utworzono dla ochrony boru bagiennego na torfowisku wysokim, dziś w znacznym stopniu porośniętym sosną.
W granicach LKP leży też pole wielkiej bitwy partyzanckiej z czerwca 1944 r., co upamiętnia rezerwat leśno-historyczny „Lasy Janowskie”. Ten rozległy obszar (2726 ha) objęto ochroną w celu zachowania wybitnych walorów krajobrazowych, w tym łańcucha wydm wokół Porytowego Wzgórza, fragmentu doliny Branwi, stawów we wsi Momoty, torfowisk, jak również borów sosnowych, wyżynnego boru mieszanego, lasów mieszanych i olsów. Długa lista gatunków roślin naczyniowych liczy aż 550 pozycji.
Warto jeszcze wspomnieć o leżącym we wschodniej części Lasów Janowskich „Bagnie Rakowskim”. To rozległe torfowiska wysokie i przejściowe, przewidziane do objęcia ochroną rezerwatową.
W 1997 r., już w ramach LKP, utworzono w Nadleśnictwie Janów  Ośrodek Edukacji Ekologicznej, nieco wcześniej w 1995 r. otwarto stałą wystawę przyrodniczą, licznie odwiedzaną przez szkoły, mieszkańców regionu i turystów (co roku ekspozycję zwiedza kilka tysięcy osób). Stworzono tym samym warunki do prowadzenia zajęć dydaktycznych, umożliwiających ogólne zapoznanie się z walorami przyrodniczymi i kulturą materialną regionu, a także pracą leśników.
Zmodernizowany w 2006 roku Ośrodek Edukacji Ekologicznej oferuje 100 miejsc noclegowych i pełne wyżywienie. Można w nim skorzystać z sal, odpowiednio przygotowanych do prowadzenia zajęć dydaktycznych, ale także organizować spotkania i konferencje. W trakcie modernizacji budynku Ośrodka przygotowano pomieszczenie nowej sali wystawowej, której udostępnienie przewidziane jest na 2008 rok.
W pobliżu budynku postawiono drewnianą wiatę z ławami i stołami, gdzie można przeprowadzać zajęcia na świeżym powietrzu czy też rozpalić ognisko. Wszystko to razem jest znakomitą bazą dla wypraw do lasu, który szumi tuż za oknem, ale też dla wypadów w okolice Lublina, Łańcuta, Sandomierza, Kazimierza nad Wisłą czy do perły polskiego renesansu – Zamościa.
Nowoczesną gospodarkę leśną najlepiej pokazać po prostu w lesie, toteż w 1996 r. powstał pomysł utworzenia pieszej ścieżki przyrodniczej w rezerwacie „Szklarnia”. Ścieżka jest niezbyt długa (ma 3,5 km), za to opatrzona licznymi tablicami informacyjnymi; wiedzie przez tereny o wyjątkowej urodzie. Do osady Szklarnia można też dotrzeć ścieżką rowerową  (rowery do wypożyczenia w nadleśnictwie). Trasa liczy 19 km. Tu wyeksponowano zagadnienia związane z gospodarką leśną i pracą leśnika – zobaczyć można np. ambonę łowiecką, sztuczne odnowienia lasu oraz naturalne odnowienia jodłowe. Ostatnim przystankiem obu ścieżek jest ostoja konika biłgorajskiego, potomka dawnego tarpana. Ostoję w Szklarni utworzono w 1986 r., sięgając po konie znajdujące się od początku XIX wieku w rękach okolicznej ludności, kiedy to Zamoyscy (duża część Puszczy Solskiej należała do olbrzymiego majątku Ordynacji Zamojskiej) likwidowali swój leśny zwierzyniec. Tarpany trafiły wówczas do chłopskich stajni, gdzie mocne, wytrzymałe koniki krzyżowano z miejscowymi rasami. W latach 30. i 40. minionego wieku w Białowieży i Popielnie podjęto próbę odtworzenia dawnego tarpana – efektem selekcyjnej hodowli stały się koniki polskie, zachowujące wiele cech pierwowzoru. Jako że są nieduże, łagodne i dobrze czują się w towarzystwie dzieci, często są używane w hipoterapii. W Szklarni można nie tylko zobaczyć, jak wyglądają te sympatyczne czworonogi, ale również popróbować jeździeckich umiejętności.
W 1998 r. otwarto ścieżkę edukacyjną w bezpośrednim sąsiedztwie Ośrodka Edukacji Leśnej, przy której umieszczono tablice przystępnie informujące o ogólnych zagadnieniach leśnictwa i gospodarki leśnej. Ta ścieżka może być uzupełniającym źródłem wiedzy zdobywanej przez młodzież szkolną w salach ośrodka.
W 2000 r. urządzono w Ośrodku Edukacji Leśnej klasę leśną. Pracownię wyposażono w niezbędne sprzęty, m.in. rzutnik, mikroskop, lornetki, kompasy, wysokościomierze, atlasy, literaturę i prasę o tematyce leśnej, ale również takie eksponaty, jak: huby, szyszki, mchy, porosty, pędy, fragmenty kory różnych gatunków drzew, nasiona i próbki drzew, okazy wypchanych ptaków. Często zajęcia przenoszą się do sali na terenie szkółki leśnej „Gierłachy”.
Edukacyjne propozycje dostępne w LKP „Lasy Janowskie” zaskakują wszechstronnością. Zaangażowano nawet ornitologa, który uczy rozpoznawać leśne ptaki. Chętnych do wsłuchiwania się w głos lasu z roku na rok przybywa. Świadczą o tym grupy przyjeżdżające nawet z odległych miejsc: Łodzi, Krakowa czy Warszawy.
Jesienią 2002 r. nadleśnictwo zaczęło organizować kilkudniowe warsztaty leśno przyrodnicze dla młodzieży z innych regionów kraju. Chętnie zagląda tu również miejscowa młodzież szkolna – jedno z janowskich liceów co tydzień ma zajęcia w OEE. Nadleśnictwo pomaga też w prowadzeniu ćwiczeń terenowych ze studentami. (xxx)
To tylko niektóre z form edukacji leśnej prowadzonej w LKP „Lasy Janowskie” i przez samo nadleśnictwo. Organizowane są wystawy fotograficzne, plenery malarskie, konkursy plastyczne i konkursy wiedzy leśnej. Jest wreszcie ekspozycja taboru kolejki leśnej, która pracowała niegdyś w  Lasach Janowskich. Ostatni odcinek kolejki zamknięto w 1984 r. Część taboru trafiła do skansenu w Szklarni i Muzeum Leśnego w Gołuchowie. Tabor zgromadzony w Szklarni poddany został pieczołowitej restauracji, w czym miała swój udział Fundacja Polskich Kolei Wąskotorowych. Dziś jest eksponowany w sąsiedztwie siedziby nadleśnictwa i budzi powszechne zainteresowanie.
Oczywiście, nie tylko przyroda, w tym wspaniałe lasy, stanowią o pięknie tej ziemi. W niepospolitym pejzażu znajdujemy liczne ślady przeszłości, wspaniałe, często mało znane zabytki architektury drewnianej, ciekawe obiekty architektury świeckiej i sakralnej, miejsca pamięci narodowej. Sam Janów Lubelski, miasto dziś trochę jakby zagubione, zapisał piękną kartę historii. Przez bez mała trzy wieki był jedną z gospodarczych podpór Ordynacji Zamojskiej, słynąc z produkcji najprzedniejszego sukna. To stąd i okolicznych miejscowości pochodziły znakomite wyroby ceramiczne, których renoma wykraczała daleko poza region. Do dziś w Łążku Garncarskim kultywuje się tradycje rzemieślnicze, zatem warto tu zajrzeć.

Nadleśnictwo Janów Lubelski
ul. Bohaterów Porytowego Wzgórza 35
23-300 Janów Lubelski
tel.: 15 872 00 72
fax: 15 872 01 85



Napisz do nas